10 kwietnia 2014 roku gościem była pani Agnieszka Haska, autorka wielu publikacji dotyczących Zagłady ĹťydĂłw, w tym książki pt. „Hotel Polski”. Autorka opowiedziała nam o prawdach i mitach na temat akcji, ktĂłra zwabiła na ul Długą 29 w Warszawie 2500 ĹťydĂłw.

Słuchałam jej z wytężoną uwaga, poniewaĹź mĂłj mąż Henryk wracał nieraz wspomnieniami do czasu, gdy rodzice i krewni zaangaĹźowani byli w zbieranie pieniędzy na promesę lub paszport, aby ratować Ĺźycie chłopca. Miał być umieszczony w Hotelu Polskim i tam oczekiwać na wyjazd z okupowanej Polski. Nie udało się jednak zgromadzić nawet najmniejszej kwoty potrzebnej na tzw. certyfikat palestyński - najtańszy, „najmniej atrakcyjny”, ktĂłry w końcu okazał się najcenniejszy, bo ci, ktĂłrzy go uzyskali - przeĹźyli.

Gdy w maju 1943 roku dogasały ruiny getta, po aryjskiej stronie ukrywało się około 30 tysięcy ĹťydĂłw, pomimo ogłoszenia przez NiemcĂłw Warszawy jako Judenrein - oczyszczonej z ŝydĂłw. Jednak Niemcy nadal rozwieszali obwieszczenia grożące odpowiedzialnością zbiorową mieszkańcĂłw domĂłw, w ktĂłrych ukrywa się uciekinierĂłw z getta. Jednocześnie wieść o Hotelu Polskim rozchodziła się po mieście lotem błyskawicy. Przychodziły wiadomości, Ĺźe moĹźna tam kupić obywatelstwo państwa neutralnego i wyjechać do uzdrowiska Vittel we Francji, gdzie przebywają czasowo internowani cudzoziemcy, oczekujący transportu do wymarzonych miejsc. Hotel Polski mimo wielu wątpliwości jawił się jako szansa ratunku, zwłaszcza, Ĺźe trudy ukrywania się po stronie aryjskiej w ciągłym strachu i stresie były juĹź nie do zniesienia. Czas oczekiwania na formalności i dokumenty był w Hotelu Polskim „przedsionkiem do raju”, jak mĂłwili Ĺťydzi. Była wolność, dobre warunki, dobre traktowanie i poczucie bezpieczeństwa.

Gdy doszła wiadomość, że 300 lokatorów hotelu rozstrzelano na Pawiaku, zrozumiano, że hotel jest fikcją, pułapką przygotowaną przez gestapo. Tak to Hotel Polski był inicjatywą gestapo, które zrobiło użytek z dokumentów, których nie było już komu doręczyć, adresaci zginęli w getcie lub pozostali w kryjówkach. Tym sposobem Niemcy wyciągnęli z ukrycia tysiące Żydów i przy tej okazji jeszcze na tym zarobili.

Drugi zaś „przedsionek raju” w Vittel w kwietniu 1944 roku otoczono podwĂłjnym kordonem wartownikĂłw i znajdujących się tam ĹťydĂłw przewieziono do Oświęcimia - Brzezinki. Był wśrĂłd nich Icchak Kacenelson, ktĂłry przez kilka miesięcy pobytu w Vittel zdołał napisać swĂłj najsłynniejszy poemat - „Pieśń o zamordowanym narodzie Ĺźydowskim”.

Część lokatorĂłw hotelu z ul. Długiej wysłano do Bergen - Belsen (tam buldoĹźery zgarniały tysiące trupĂłw). Z około 2500 osĂłb, ktĂłre znalazły się w Hotelu Polskim, uratowało się około 300 osĂłb, w tym 260 z „listy palestyńskiej”.

Jak stwierdza Agnieszka Haska, sprawa Hotelu Polskiego nie jest jednak ostatecznie zamknięta. Być może niektóre odpowiedzi znajdują się w archiwach niemieckich lub innych dokumentach, do których ona nie zdołała dotrzeć w trakcie zbierania materiałów do swojej pracy doktorskiej.